نەوتی کەرکوک؛ پشتکردن لە ئێران و ڕووکردن لە بەریتانیا

پەنجەرە

حکومەتی عێراق هەرجارەو لەگەڵ وڵاتێکدا مامەڵە و سەودا بە نەوتی کەرکوکەوە دەکات، هەشت ساڵ لەمەوبەر بۆ نەوتی ئەو پارێزگایە چووە مامەڵە لەگەڵ ئێرانەوە، بەڵام ئێستا پشتی لەو وڵاتە کردووەو لەگەڵ بەریتانیا ڕێککەوتنی ئەنجامدا.

مامەڵەی عێراق لەگەڵ ئێران و بەریتانیا بۆ نەوتی کەرکوک لەکاتێکدایە، ئەو دوو وڵاتە هەریەکەیان بە جۆرێک کاریگەرییان بەسەر دۆخی عێراقەوە هەیە، ئێران هەژمووندارو بەریتانیاش دامەزرێنەری دەوڵەتی عێراقە.
  

نەوتی کەرکوک و ئێران

سێ مانگ پێش کۆنترۆکردنی کەرکوک لەلایەن هێزە عێراقییەکان و بەدیاریکراوی لە مانگی 7 ی ساڵی 2017، عێراق هەوڵیدا نەوتی کەرکوک بۆ پاڵاوگەکانی ئێران هەناردە بکات.

ئەوکات نەوتی کەرکوک لەژێر کۆنترۆڵی حکومەتی هەرێم دا بوو، بۆیە هەرێم پێکهێنانی لیژنەی بۆ هەناردە کردنی نەوتی کەرکوک بۆ ئێران ڕەتکردەوە، بە بیانووی ئەوەی ئاگاداری ڕێککەوتنەکە نەبووە.

کامەران کەرکوکى، ئەندامى پێشووی ئەنجومەنى پارێزگاى کەرکوک، بە پەنجەرەی ڕاگەیاند: ئەوکات بۆچوونى کورد بۆ رێککەوتنەکە وەرنەگیرابوو، بۆیە کورد بەو رێککەوتنە ڕازى نەبوو.

بەپێى رێککەوتنەکەی ساڵی 2017 ی نێوان هەردوو وڵات، بڕیاربوو ئێران دیراسەى دامەزراندنى هێڵى بۆرى نەوتى نێوان کەرکوک- ئێران بکات و دواتر هەنگاو بۆ جێبەجێکردنی بنرێت.

ئەگەر ئەوکات ڕێککەوتنی نێوان ئێران و عێراق سەری بگرتایە، ئاڕاستەى هەناردەکردنى نەوتى کەرکوک لە ڕێگەى تورکیاوە بۆ ئێران دەگۆڕدرا.

پێناچێت ناردنە دەرەوەی نەوتی کەرکوک بۆ ئێران چیتر بخرێتەوە بەر باس و گفتووگۆ، بەوپێیەی گەمارۆ ئابوورییەکانی سەر ئەو وڵاتە چڕتر کراونەتەوەو لەسەر ئاستی ناوچەییش هەژموونی لاواز بووە.

ئەوکاتەی عێراق هەوڵی ناردنی نەوتی کەرکوکی بۆ ئێران دا، ئێران وڵاتێکی ئیقلیمی بەهێز و هەژموونداری ناوچەکە بوو، پایتی چوار وڵاتی ناوچەکەی لەژێر کۆنترۆڵ دا بوو، هەژموونێکی گەورەی بەسەر عێراقیشەوە هەبوو، بەڵام ئێستا هاوکێشە سیاسییەکان گۆڕاون.

وەرچەرخان بەرەو لای بەریتانیا

ئەوکاتەی عێراق بۆ ناردنە دەرەوەی نەوتی کەرکوک گفتووگۆی لەگەڵ ئێران دەستپێکرد، کورد کە نەوتی کەرکوکی لەژێر کۆنترۆڵدا بوو ڕێککەوتنەکەی ڕەتکردەوە.

کاتێک لە مانگی 3 ی ئەمسایش، حکومەتی عێراق بۆ پەرەپێدانی کێڵگە نەوتییەکانی کەرکوک گرێبەستی لەگەڵ کۆمپانیای بی پی بەریتانی ئەنجامدا، دیسان بە بیانووی ڕاوێژ پێ نەکردن ڕێککەوتنەکە لەلایەن هەرێمەوە ڕەتکرایەوە.

ڕێککەوتنی نێوان عێراق و کۆمپانیا بەریتانییەکە جیاوازبوو لەوەی ئێران، بەو پێیەی کۆمپانیاکە خێرا دەست بەکاربوو، لە ئێستادا سەرقاڵی کارکردنە لە کێڵگە نەوتییەکانی کەرکوک دا.

ئەگەر ڕێککەوتنی نێوان عێراق و ئێران لە ساتەوەختی هەژموونی ئێران دا ئەنجام درابێت و ئەمە ڕۆڵی هەبووبێت، ئەوا بەریتانییەکانیش لە ئێران زیاتر خۆیان بە خاوەنی عێراق دەزانن، بەوپێیەی دامەزرێنەری دەوڵەتی عێراقین لە ساڵی 1921.

لەکاتێکدا ئێران لەڕووی واقیعییەوە خۆی بە خاوەنی عێراق دەزانی و هەوڵەکانی بۆ مانەوەی بوو لەبن دەستی خۆیدا، بەڵام خواستی بەریتانیا جیاوازترەو کار بۆ بەهێزکردنی عێراق هاوشانی ئێران دەکات.

بەریتانیا قۆناغی یەکەمی ململانێکەی بردەوەو نەوتی کەرکوکی دەستخست، بەڵام هێشتا ڕوون نییە تاچەند دەتوانێت عێراق لەژێر دەستەیی دەربهێنێت و ڕۆڵێکی گەورەی میحوەری پێ ببەخشێت.