ستراتیژی حەشدی شەعبی: بۆچی درووستكردنى حەشدی كوردیی شكستیهێنا؟
٢ ئەیلوول ٢٠٢٥ - ٨:٣٠ پاش نیوەڕۆ
په‌نجه‌ره
یەکێک لە دیارترین ستراتیژییەکانی دەستەی حەشدی شەعبی، بریتییە لە چەکدارکردنی پێکهاتە و کەمینەکان لە ناوچە جێناکۆکەکان و پارێزگا تێکەڵەکاندا، لە کاتێکدا بە ئەنقەست هەردوو پێکهاتەی سەرەکیی کورد و سوننە لەم هاوکێشەیە دوورخراونەتەوە.
ئەم سیاسەتە تەنها ڕەهەندێکی ئەمنی نییە، بەڵکو پڕۆژەیەکی سیاسیی قووڵە بۆ کێشانەوەی نەخشەی هێز لە عێراقدا.
حەشد وەک چەترێک بۆ پێکهاتەکان
لە دوای دەرکەوتنی داعش لە ساڵی 2014 و دەرچوونی فەتوای بەناوبانگی ئایەتوڵڵا عەلی سیستانی، هێزەکانی حەشدی شەعبی وەک هێزێکی میللی بۆ بەرەنگاربوونەوەی تیرۆر دامەزرا. بەڵام بە تێپەڕبوونی کات، ئەم هێزە لە چوارچێوەی ئەرکە سەرەتاییەکەی دەرچوو و بووە یەکێک لە ئەکتەرە سەرەکییەکانی گۆڕەپانی سیاسی و ئەمنیی عێراق. دواتر ئه‌م هێزه بە شێوەیەکی بەرفراوان كه‌وته ژێر هەژموونی لایەنە شیعە نزیکەکان لە ئێران.
دەستەی حەشدی شەعبی بەوریاییەوە کاری لەسەر دامەزراندنی هێزی چەکداریی تایبەت بە پێکهاتە ئایینی و نەتەوەییە جیاوازەکان کردووە، بەتایبەت لەو ناوچانەی کە فرەڕەنگییەکی دیمۆگرافییان هەیە. ئه‌مانه‌ى خواره‌وه چه‌ند نمونه‌یه‌كن:
شەبەک لە نەینەوا: لە دەشتی نەینەوا، "لیوای 30"ی حەشدی شەعبی بۆ پێکهاتەی شەبەک دامەزراوە و ئەرکی پاراستنی نزیکەی 52 گوندی شەبەکنشینی پێ سپێردراوە. ئەم هێزە بە ئاشکرا کوردبوونی خۆیان ڕەتدەکەنەوە و وەک پێکهاتەیەکی سەربەخۆ خۆیان دەناسێنن. ئەم پرسە بووەتە هۆی دروستبوونی گرژیی بەردەوام لەگەڵ هێزەکانی پێشمەرگە و لایەنە کوردییەکان لە ناوچەکەدا و خزمەت بە ئەجێندای دوورخستنەوەی ناوچەکە لە هەژموونی کوردی دەکات.
هەوڵی پێکهێنانی ٢ لیوای حەشد بۆ کوردانی فەیلی شکستیپێهێنرا
مەسیحییەکان و "لیواکانی بابلیۆن": هەروەها لە نەینەوا، هێزێکی تایبەت بە ناوی "لیواکانی بابلیۆن" بۆ پێکهاتەی مەسیحی دامەزراوە کە لەلایەن ڕەیان کلدانییەوە سەرپەرشتی دەکرێت. کلدانی، کە یەکێکە لە کەسایەتییە دیارەکانی نزیک لە چوارچێوەی هەماهەنگی، هێزەکەی کردووەتە بەشێک لە بەرەی شیعە و زۆرجار دژایەتیی ئاشکرای سیاسەتەکانی هەرێمی کوردستان دەکات.
تورکمانە شیعەکان لە کەرکوک: لە پارێزگای کەرکوک و دەوروبەری، "میحوەری باکوری حەشدی شەعبی" پێکهێنراوە کە زۆرینەی هێزەکەی لە تورکمانی شیعە مەزهەب پێکدێت. ئەم هێزە لە ناوچەکانی کەرکوک، داقوق، ئامرلی و خورماتوو باڵادەستە و لە ڕابردوودا چەندین جار تۆمەتی هێرشکردنە سەر کێڵگەی غازیی کۆرمۆر و ڕووبەڕووبوونەوەی جووتیارانی کوردی دراوەتە پاڵ.
کوردە فەیلییەکان لە دیالە: لە پارێزگای دیالە، بەهۆی ئەوەی زۆرینەی کوردانی خانەقین، مەندەلی و سەعدیە شیعە مەزهەبن، هێزێکی تایبەتی حەشدی شەعبی بۆیان دامەزراوە. ئەم هێزە لەو ناوچانەدا دەسەڵاتێکی بەرچاوی هەیە و تەنانەت لەناو سەنتەری قەزای خانەقینیشدا، کە بە زۆرینە کورد ناسراوە، پێگە و بنکەی سەربازیی تایبەت بە خۆیان هەیە.
شکستی هەوڵێکی هەستیار: بۆچی حەشدی کوردی لە بەغدا دروست نەکرا؟
نموونەیەکی زۆر گرنگ کە ستراتیژیی حەشد و هەستیاریی لایەنە کوردییەکان نیشان دەدات، شکستهێنانی هەوڵی پێکهێنانی دوو لیوای حەشدی شەعبی بوو بۆ کوردانی فەیلی لە بەغدای پایتەخت.
لە ساڵی 2014 بە ڕەزامەندیی ڕاستەوخۆی نووری مالیکی، سەرۆک وەزیرانی ئەوکاتی عێراق، هەوڵ درا دوو لیوا بۆ کوردە فەیلییەکان پێکبهێنرێت. عەدنان حەمید شەفی، سەرۆک عەشیرەتی قەرەڵوس، وەک سەرپەرشتیاری ئەم پڕۆژەیە دەستنیشان کرا و ژمارەیەکی زۆر گەنجی فەیلی ناوی خۆیان بۆ چەک هەڵگرتن تۆمار کرد، بەڵام پڕۆژەکە لە لووتکەی سەرکەوتنیدا ڕاگیرا.
بەپێی زانیارییەکانى په‌نجه‌ره، عەدنان شەفی سەردانی بەرپرسانی ئەوکاتی پارتی و یەکێتیی لە بەغدا کردووە و داوای لێکردوون کە ڕای سەرکردایەتی سیاسیی کورد لەسەر ئەم هەنگاوە وەربگرن، چونکە پێیوابووە بوونی هێزێکی کوردی لە بەغدا گرنگیی ستراتیژیی هەیە. بەڵام بەهۆی بێدەنگی و هەنگاونەنانی سەرکردایەتیی کوردەوە، شەفی لە پڕۆژەکە کشایەوە. ئەو ترسی ئەوەی هەبوو کە ئەم کارە بەبێ ڕەزامەندیی سیاسیی کورد، وەک "خۆفرۆشی" و "جاشایەتی" لێکبدرێتەوە.
ئەم ڕووداوە دەریخست کە لایەنە کوردییەکان چەندە بە گومانەوە لەم جۆرە هەوڵانە دەڕوانن.
کورد و سوننە لە دەرەوەی بازنەکەن
لەکاتێکدا لایەنە شیعەکان بە وردی کاریان لەسەر پڕچەککردنی پێکهاتەکان کردووە، بەڵام کورد (جگە لە فەیلییەکان) و عەرەبی سوننە بە شێوەیەکی سیستماتیک لەم ستراتیژییە بەدوور گیراون.
کورد هێزی پێشمەرگەی هەیە و سوننەکانیش ناویسترێت ببنه خاوه‌نى هیچ هێزێك
به‌پێی به‌دواداچوونه‌كانى په‌نجه‌ره، هۆكارى ئه‌مه ده‌گه‌ڕێته‌وه بۆ سێ خاڵ:
بوونی هێزی دامەزراو: کورد هێزی پێشمەرگەی هەیە و سوننەکانیش ناویسترێت ببنه خاوه‌نى هیچ هێزێكى ڕێكخراو. لایەنە شیعەکان و ئێران پێیان باشترە مامەڵە لەگەڵ سەرکردایەتیی ئەم هێزە باڵادەستانەدا بکەن، نەک ئەوەی هێزێکی نوێی هاوشێوەی حەشد لەناوخۆیاندا دروست بکەن کە کۆنترۆڵکردنی ئەستەم بێت.
ترس لە هەڵگەڕانەوە: ترسی گەورە هەیە لەوەی ئەگەر هێزێکی حەشدی سوننی یان کوردیی بەهێز لە ناوچە کێشە لەسەرەکان یان ناوچە سوننییەکان دابمەزرێت، لە داهاتوودا ببێتە سەرئێشە بۆ دەسەڵاتی ناوەند و هەژموونی ئێران، یان ببێتە هێزێک بۆ سەپاندنی ئەجێندای ناسیۆنالیستیی خۆیان.
پەیوەندیی کورد لەگەڵ ڕۆژئاوا: هەرێمی کوردستان پەیوەندییەکی ستراتیژی و قووڵی لەگەڵ ئەمریکا و وڵاتانی ڕۆژئاوا هەیە. دامەزراندنی "حەشدی کوردی"ی نزیک لە ئێران، دەبووە هۆی دروستکردنی ڕووبەڕووبوونەوەیەکی جیۆپۆلەتیکی لەناو ماڵی کورد خۆیدا، کە کارێکی ئاسان نییە.
كۆبه‌ند: حه‌شد زیاتر له هێزێك
پێکهاتەی حەشدی شەعبی تەنها ڕێکخستنێکی سەربازیی هەڕەمەکی نییە، بەڵکو پڕۆژەیەکی سیاسیی وردە بۆ گۆڕینی باڵانسی هێز لە عێراقدا. لە ڕێگەی پڕچەککردنی کەمینەکانەوە، تۆڕێک لە هێزی لۆکاڵیی دڵسۆزی بۆخۆی دروست کردووە کە لە کاتی پێویستدا وەک کارتی فشار دژی هەرێمی کوردستان و لایەنە سوننییەکان بەکاریان دەهێنێت.
لە بەرامبەردا، دوورخستنەوەی کورد و سوننە لەم چوارچێوەیە، دڵنیایی دەدات کە هیچ هێزێکی گەورەی ڕکابەر لەناو خودی حەشدەوە دروست نابێت.
ئەم ستراتیژییە بەردەوامە لە قووڵکردنەوەی دابەشبوونەکان و ئاڵۆزکردنی دیمەنی ئەمنی و سیاسیی عێراقی داهاتوو.