"عەرەبن بە زمانی کوردی دەدوێن!" گێژەکان؛ گوندێک لە دڵی گەرمیاندا

په‌نجه‌ره‌

لە قوڵایی گەرمیاندا، لەنێو دیمەنە سەوزاییەکانی کوردستاندا، گوندێک هەیە کە چیرۆکێکی تایبەتی خۆی هەیە.

گێژەکان، ئەو گوندە عەرەبنشینەی کە سەرجەم دانیشتوانەکەی بە شێوەیەکی ڕەوان و زمانێکی شیرین کوردی دەزانن. ئەم گوندە، تەنها شوێنێک نییە بۆ ژیان، بەڵکو مۆزەخانەیەکی زیندووی تێکەڵاویی کلتووری و زمانەوانییە لە نێوان عەرەب و کورددا.

مێژوویەکی دێرین و ئاوێتەبوونێکی قووڵ

مێژووی گوندی گێژەکان دەگەڕێتەوە بۆ ساڵی 1827، کاتێک لەلایەن بەگزادەکانی جافەوە بە سێ برای عەرەب بەخشراوە. لەو کاتەوە تا ئێستا، نەوە لە دوای نەوە لەم گوندەدا ژیاون و بە جۆرێک تێکەڵ بە کورد بوون کە جیاکردنەوەیان زۆر قورسە.

هەرچەندە هێشتا بەشێک لە کلتوور و نەریتی عەرەبییان پاراستووە، بەڵام ژیانی ڕۆژانەیان بە تەواوی لەگەڵ کورددا ئاوێتە بووە.

دایکی کورد و نەوەی نوێ

پەیوەندییەکانیان لەگەڵ کورد تەنها بە زمان کۆتایی نایەت، بەڵکو ژن و ژنخوازی لەنێوانیاندا بەردەوامە؛ نۆ کچی گوندەکە دراون بە کورد و چەندین پیاوی گوندەکەش ژنیان لە کورد هێناوە.

سەرەتای تێکەڵبوونی قووڵیان لەگەڵ کورد دەگەڕێتەوە بۆ نزیکەی شەست ساڵ لەمەوبەر، کاتێک یەکێک لە پیاوانی گوندەکە ژنێکی کوردی هێناوە.

ئێستا نەوەکانی ئەو ژنە کوردە، لە گێژەکاندا وەک "دەم سپی" و ڕاوێژکار سەیر دەکرێن. 

سەید لوقمان، یەکێک لەو دەم سپیانەیە و دایکی کوردە، بە پەنجەرەی ڕاگەیاند: "ئێمە هەشت براین، چوار برامان زیاتر لە یەک هاوسەریان هەیە و باوکیشم چوار هاوسەری هەبووە."

سەید لوقمان جەختیشی لەسەر ئەوە کردەوە کە سەرجەم دانیشتوانی گوندەکە کوردی دەزانن و نەوەکانی ئێستا زۆر باشتر لە نەوەکانی پێشوو کوردی دەدوێن، بەو پێیەی نەوە کۆنەکان کۆچی دواییان کردووە.

پۆشاک و بژێوی ژیان

لە گێژەکاندا، دیمەنێکی هەمەڕەنگ دەبینیت؛ بەشێک لە پیاوانی گوندەکە جلی کوردی دەپۆشن و بەشەکەی تر هێشتا پابەندی پۆشاکی عەرەبین، ئەمەش وێنەیەکی جوانی پێکەوەژیان و فرەڕەنگی کلتوورییە.

دانیشتوانەکەی بە شێوەیەکی سەرەکی پشتیان بە ئاژەڵداری و جووتیاریی بەستووە. نزیکبوونی گوندەکە لە ڕووباری سیروانەوە وایکردووە چەندین باخی بەردار لەوێ هەبن، کە ساڵانە بڕێکی زۆر خورما و میوەی جۆراوجۆر دەخەنە بازاڕەوە و بەرهەمی زۆریان هەیە.

فرەژنی، نەریتێک لە گوندەکەدا

سەرباری باری دارایی سنوردار، دانیشتوانی گێژەکان کە نزیکەی 85 خێزانن، هێشتا فرەژنی وەک کلتورێکی باو لەنێویاندا ماوەتەوە.

نزیکەی 20 پیاوی گوندەکە زیاتر لە یەک هاوسەریان هەیە، ئەمەش پیشاندەری ئەو نەریتە کۆنەیە کە لەم ناوچەیەدا قاڵ بووە. 

گرفتی ئاو و داواکاری چارەسەر

سەید لوقمان، دەم سپیی گوندەکە، ئاماژەی بە گرفتێکی گەورەی گوندەکە کرد کە پەیوەندی بە سەرچاوەی ئاوی باخەکانیانەوە هەیە.

بە وتەی ئەو، سەرچاوەی ئاوی باخەکان پیس بووە و ئەمەش وایکردووە دارەکانیان تووشی وشکبوون و نەخۆشی ببن.

سەید لوقمان داواکاری ئەوەی هەیە کە ڕێگەیان پێبدرێت چەند بیرێک لێبدەن بۆ ئاودانی باخەکانیان، چونکە بەو شێوەیە گرفتەکەیان چارەسەر دەبێت و دەتوانن بەردەوام بن لە بەرهەمهێنانی میوە و بژێوی ژیانیان.

گوندی گێژەکان نموونەیەکی زیندووی پێکەوەژیان و تێکەڵبوونی کلتوورییە، کە پێویستی بە گرنگیدان و چارەسەرکردنی گرفتەکانی هەیە تا بتوانێت درێژە بە چیرۆکە ناوازەکەی بدات.