ئیسرائیل شه‌ڕده‌باته‌وه و ناوبانگ ده‌دۆڕێنێت
٢٢ ئەیلوول ٢٠٢٥ - ٢:٥٦ پاش نیوەڕۆ
په‌نجه‌ره
كاتێك له‌قسه‌كه‌ى بویه‌وه، پڕ به‌ده‌می هاواری كرد: "ئازادیی بۆ فه‌ڵه‌ستین". ئه‌م قسه‌یه له گه‌روویه‌كى ئاسایی و له شوێنێكى ئاساییه‌وه نه‌كرا، به‌ڵكو گه‌رووه‌كه هی كچه ئه‌كته‌ر (هانا ئینبینده‌ر) و شوێنه‌كه‌ش شانۆی دابه‌شكردنى خه‌ڵاته‌كانى ئیمی 2025 بوو. ئه‌وه‌ى دیمه‌نه‌كه سه‌رنجڕاكێشتر ده‌كات، ئه‌وه‌یه كه هانا خۆی به ڕه‌چه‌ڵه‌ك جووه.
بینینی دیمه‌نى له‌مشێوه‌یه هه‌تا پێش چه‌ند ساڵێك، زۆر كه‌م و دانسقه بوو، به‌تایبه‌تى له‌ژێر ئه‌و هه‌یمه‌نه گه‌وره و به‌رفراوانه‌ى كه ئیسرائیل به‌سه‌ر زۆر بواردا هه‌یه‌تى و له‌نێویشیاندا بوارى هونه‌ر و سینه‌ما، به‌ڵام ئێستا دیمه‌نه‌كه به‌ته‌واویی گۆِراوه، ئه‌وه‌ى كه‌متر ده‌یبینی پاڵپشتی ئیسرائیله.
دوای شەڕی غەزە له ساڵی 2023، ئیسرائیل توانى تاڕاده‌یه‌كى زۆر له‌ڕووى سه‌ربازییه‌وه سەرکەوتن به‌سه‌ر نه‌یاره‌كانییدا به‌ده‌ستبێنێت، بەڵام ئەم سەرکەوتنە سەربازییە هاوتەریب نەبووە لەگەڵ پاراستنی ناوبانگ و وێنەی نێودەوڵەتی خۆی.
بە پێچەوانەوە، ئەم شەڕە زیانێکی زۆری بە ناوبانگی ئیسرائیل گەیاندووە و ناڕەزایەتییەکی بەرفراوانی جیهانی لێکەوتووەتەوە، بەتایبەت لەسەر دۆسیەی برسی کردنی غەزە. لە بەرامبەردا، پشتیوانیی نێودەوڵەتی بۆ فەڵەستین بە شێوەیەکی بەرچاو زیادی کردووە، تەنانەت لەنێو وڵاتانی هاوپەیمانی ئیسرائیلیشدا.
لاوازبوونی ناوبانگی ئیسرائیل و زیادبوونی ناڕەزایەتییەکان
شەڕی غەزە لەگەڵ خۆی کاردانەوەی توندی نێودەوڵەتی هێنا، بەتایبەت لەسەر ڕەوشی مرۆیی لە کەرتی غەزە. وڵاتان و حکومەتەکانیان و ڕێکخراوە نێودەوڵەتییەکان، بەردەوام نیگەرانی خۆیان دەربڕیوە لەبارەی قەیرانی خۆراک، ئاو، و دەرمانی پێویست لە غەزە. ئەمەش بووە هۆی ئەوەی ڕەخنەیەکی زۆر لە ئیسرائیل بگیرێت بە تۆمەتی بەکارهێنانی برسیێتی وەک چەکێک لە دژی خەڵکی مه‌ده‌نی کە ئەمەش پێشێلکردنی یاسا نێودەوڵەتییەکانی جەنگە.
بەرزبوونەوەی پشتیوانی بۆ فەڵەستین
لە بەرامبەر دابەزینی ناوبانگی ئیسرائیل، پشتیوانیی جیهانی بۆ فەڵەستین گەشەیەکی بەرچاوی بەخۆوە بینیوە. ئەم گەشەسەندنە لە چەندین ئاستدا خۆی ده‌بینێته‌وه، له‌وانه:
داننان بە دەوڵەتی فەڵەستین:
به‌شێوه‌یه‌كى گشتى له‌كۆی 193 وڵاتى ئه‌ندامى نه‌ته‌وه یه‌كگرتووه‌كان، 149 وڵات دانى به فه‌ڵه‌ستیاندا ناوه، به‌ڵام وڵاتانى ئه‌وه‌ى به به‌ره‌ى "رۆژئاوا" ناوده‌برێن، كه‌متر له‌و لیسته‌دان. شه‌ڕى غه‌زه، ئه‌مه‌شى گۆڕی.
ژمارەیەک لە وڵاتانی ئەوروپی، وەک ئێرلەندا، نەرویج و ئیسپانیا، له‌دواى شه‌ڕه‌كه‌وه بە فەرمی دانیان بە دەوڵەتی فەڵەستیندا ناوە و ئه‌مڕۆش به‌ریتانیا و كه‌نه‌دا و ئوسترالیا داننانى خۆیان به فه‌ڵه‌ستیندا له‌چوارچێوه‌ى چاره‌سه‌رى دوو ده‌وڵه‌تییدا راگه‌یاند. فه‌ره‌نساش له‌و وڵاته زلهێزانه‌یه كه چاوه‌ڕێ ده‌كرێت هه‌مان ڕێچكه‌ى ئه‌وان بگرێت. ئەمەش بە هەنگاوێکی گرنگ دادەنرێت بۆ بەنێودەوڵەتیکردنی کێشەی فەڵەستین و فشارخستنە سەر ئیسرائیل.
پشتیوانیی جەماوەریی و کولتووریی:
لە سەرانسەری جیهان، خۆپیشاندان و کۆبوونەوەی فراوان لە پشتیوانی فەڵەستین بەڕێوەچوون. ئەمەش نیشانەی ئەوەیە کە کێشەی فەڵەستین بووەتە کێشەیەکی جیهانی و خەڵکێکی زۆر هەست بە هاوسۆزی بۆ گەلی فەڵەستین دەکەن.
به‌مشێوه‌یه‌ش لە کاتێکدا ئیسرائیل لە گۆڕەپانی سەربازیدا تاڕاده‌یه‌ك سەرکەوتنی بەدەستهێناوە، بەڵام لە گۆڕەپانی نێودەوڵەتیدا باجی قورسی داوە و وێنەی خۆی لەبەرچاوی جیهاندا شێواندووە. هاواری "ئازادیی بۆ فەڵەستین" چیتر تەنیا لە گۆڕەپانی جەنگدا نا، بەڵکو لە گەورەترین شانۆکانی جیهاندا دەزرنگێتەوە، تەنانەت لە گەرووی ئەو کەسانەشەوە کە ڕەچەڵەکیان دەگەڕێتەوە سەر ئاینی فه‌رمی ده‌وڵه‌ت.
پرسیارەکە لێرەدایە: بۆچی ئیسرائیل له‌پێناو سەرکەوتنێکی سەربازیی کورتخایەندا، ده‌ستبه‌رداری وێنه و سۆز و پشتیوانى ده‌بێت؟ ئایا ئیسرائیل دەتوانێت بەردەوام بێت لە بردنەوەی جەنگەکان لە کاتێکدا دڵی جیهان دەدۆڕێنێت؟